04-08-1914. Fatale datum! Oorlog!
Half oktober naderden de vijandelijke troepen Houthulst. Enkele dagen voordien hadden de jongste broeders Houthulst verlaten en op 16 oktober 1914 vluchtten ook de laatste drie...
Na 3 dagen stappen konden ze in Calais inschepen naar Engeland, waar ze op 20 oktober bij de Engelse broeders in Mayfield aankwamen.
Ook voor de zusters was de oorlog fataal. Voor de zusters was de toestand nog ingewikkelder omdat er op dat ogenblik eventjes 25 zusters aanwezig waren. Zij werden hoofdzakelijk in 2 groepen verdeeld. Een groep belandde via Brugge in Burst en een andere groep verbleef in Saint-Paër (Frankrijk).
Kort na de oorlog hadden de zusters zowel de meisjes als de jongens in hun onderwijs omdat de broeders nog niet teruggekomen waren.
Er werd onderwezen in de half bouwvallige gebouwen en in nieuw aangevoerde barakken. Tot 1923 dienden deze schoollokalen zelfs als voorlopige kerk. Nadien werden klooster en school weer opgebouwd.
In januari 1923 is de kloostergemeenschap tot orde gesticht onder de naam: Zusters van den H.Vincentius à Paulo.
De heropbouw
Ook de broeders Xaverianen hebben hun huis in Houthulst geplunderd en verwoest teruggevonden. De grote oorlogsschade en de heropbouw na de oorlog kende de broeders vele kopzorgen.
Aan de andere kant van de verwoeste kerk bouwden zijn het prachtig schoolcomplex met kloostergebouw voor de aldaar verblijvende broeders. Het prachtig beeld van de heilige Xaverius prijkt nog steeds boven de ingangsdeur.
Tenslotte kwam alles weer in orde en in 1923 kwam een nieuwe georganiseerde aankomst van broeders op gang.
Vanaf deze periode zijn heel wat broeders erg bekend onder de bevolking van Houthulst.
Frère Jérome, Frère Grégoire, Frère Serafien, Frère Clemens en Frère Vincent waren klinkende namen.
Tijdens de 2de wereldoorlog gingen de lessen hoofdzakelijk -met wisselende moeilijkheden- gewoon door. Sommige lokalen werden wel eens opgeëist om als ziekenzaal dienst te doen of om soldaten te herbergen.
100 jaar inzet in Houthulst
Naast de leidende broeders waren er ook nog enkele leke-onderwijzers die méér dan 30 jaar samen met de broeders gewerkt hebben.
Denken we aan meester Albin Soete (36 jaar), meester Albert Delrue (39 jaar), meester Lucien Baelde(40 jaar) en meester André Van Paemel (30 jaar).
Bijna 100 jaar lang hebben de broeders het dorpsbeeld en een deel van het verenigingsleven van Houthulst bepaald. De bloeiende voetbalvereniging, Woudsport, gesticht door Frère Grégoire, was daar één voorbeeld van.
En dan spreek ik nog niet van de toneelgroep ‘de Woudgalm’ of de ‘Vrije Volksboekerij ‘ geleid door frère Gabriël en frère Jérôme.
In de archieven van de school zien we dat deze Boekerij in 1925 reeds 150 kinderboeken had. (5)
De straat rond het huidige voetbalveld draagt nog steeds de naam Broeders Xaverianenstraat.
Kleuteronderwijs en meisjesschool
De zusters hielden zich meer bezig met de opleiding van de kleuters, de meisjes en de vrouwelijke jeugd.
Zr. Bernardine (43 jaar), Zr. Agnes (50 jaar), Zr. Hedwige (43 jaar), Zr. Helena (42 jaar), Zr.Magdalena (27 jaar), Zr. Angèle (29 jaar) en Zr. Maria (22 jaar) waren echte pioniers sedert 1903.
Bij de zusters waren het lager onderwijs en de bewaarschool gevestigd.
Er werd ook geinvesteerd in de voortgezette opleiding van de 4de graad, huishoudkunde, snit en naad, ...
De wet van 19 mei 1914 voerde de leerplicht tot 14 jaar in en verleende aan de vierde graad van het lager onderwijs een wettelijk karakter. Op 20 augustus 1920 verscheen trouwens een totaal afzonderlijk leerplan voor de 4de graad.
Het grote succes hiervan in de meisjesschool was vooral toe te schrijven aan het feit dat het doel van het meisjesonderwijs sedert de jaren 1900 heel eenvoudig was: het diende de meisjes op het moederschap en de taak van huishoudster voor te bereiden.
Door de bloei van de secundaire scholen en de verlenging van de leerplicht tot 15 jaar en 16 jaar, is deze richting ook in onze vroegere meisjesschool langzaam verdwenen.
Deze vroegere huishoudschool, met uitgebreide keukeninrichting, werd trouwens in 1993 afgebroken, om er het nieuwe complex van RVT-Cassiers te bouwen.
Ook de zusters hebben dus meer dan een eeuw lang het beeld van Houthulst bepaald. In 1954 zijn de zusters van Houthulst, op vraag van Monseigneur De Smedt, samengegaan met de Zusters van het Onbevlekt Hart van Maria uit Vladslo.
De toenmalige overste van Vladslo, Zr. Regina, werd dan de nieuwe overste.
Op dat ogenblik telden de zusters van Houthulst nog 22 zusters.